129 minuten menopauzegewauwel

Naked. Dat was de prikkelende titel van een kleine Britse productie van Mike Leigh die in 1993 de filmhuizen probeerde wakker te schudden. Naked gaat over Johnny, een intellectuele lapzwans die de straten van nachtelijk Londen afstruint om in discussie te gaan met iedere loser en nachtportier die zijn pad kruist. Op zich een fascinerend concept, zo'n road movie over een klaploper met bagage, maar Johnny was wel erg literair geconstrueerd. Hij fulmineerde in volzinnen, strooide met citaten en bleek ook nog eens street wise. Naked was meer een natte droom voor would be scribenten dan de cinematografische provocatie die het probeerde te zijn.

Toch bleef de film je bij, al was het alleen maar omdat je uit ergernis de zaal was uitgelopen. Vermoedelijk zal de nieuwste film van Leigh, Another Year, een minstens zo onuitwisbare indruk achterlaten. Weer gaat het over existentiële wanhoop, maar ditmaal heeft de auteur het subtieler aangepakt: het punky escapisme is verruild voor next door realisme.

Jerry en Tom doen het goed. Het bijna-gepensioneerde echtpaar - hij een geologisch onderzoeker en zij een psychotherapeut - is nog steeds gek op elkaar en geniet van werk en tuinhuisje. Daarnaast ontfermen ze zich over enkele alcoholistische probleemgevallen in hun omgeving. Jerry's collega die maar niet aan de man kan komen en zonder succes op hun tien jaar jongere zoon aast. Toms vriend die maar niet aan de vrouw kan komen en zonder succes op Jerry's collega aast. En Toms broer, die tegen het katatonische aanhangt sinds vrouw is overleden. Jerry en Tom praten, huggen en geven wat ze hebben, maar voor sommigen is de wereld nu eenmaal koude plek om te vertoeven.

"My tragedy as a filmmaker now is that there is a very limited ceiling on the amount of money anyone will give me to make a film," beklaagt Leigh zich. "Because they don't know what it's going to be about and because I won't use stars and because there isn't a script. And I really passionately want to have the resources to paint on a much bigger canvas."

Nou, we mogen De Heer op onze blote knietjes danken dat niemand Leigh met een big budget laat spelevaren. Want Deze 'organisch' opererende filmmaker heeft het lef ons 129 minuten plotloos menopauzegewauwel voor te schotelen. Geen gewauwel zoals je in een soap als Coronation Street verwacht - dat zijn zorgvuldig samengestelde dialogen over alledaagse halszaken. Nee, Leighs tekst bestaat uit een aaneenschakeling van beleefdheidgrapjes en plattitudes, zonder ook maar een glimp te bieden van een catharsis. Another Year ervaar je als een verjaardagspartij waar je niet uit ontsnappen kan.

Leigh zal stellen dat deze beklemming de bedoeling is, en een verhaal overbodig, want humanistische sfeerschets. Dat hij onze ogen wil openen voor de (als ze even niet dronken over hun problemen wauwelen) stille wanhopigen in deze maatschappij. Maar Leighs zogenaamd waarachtige personages zijn zo plat als hun talk small is. De dronken collega die zich wentelt in haar eenzaamheid, de dronken vriend die zich naar zijn hartinfarct toevreet, de in shock verkerende broer die op iedere vraag met "Yeah" antwoord. Types met zo weinig reliëf dat je ze uit ieder script zou schappen. Als er een script zou zijn.

Maar met een script had Another Year ook een dramatische opbouw gehad, waar het nu naar hunkert. Er gebeurt zo verschrikkelijk niets in de film dat je een diabolisch verlangen koestert naar calamiteit. Naar een amputerend ongeluk met een staafmixer, een epilepsieaanval achter het stuur van de Volvo, een steekpartij met Guinnessglasscherven in de pub. Naar IETS.

Enige lichtpuntje in Another Year is een in het zwart geklede dissonant. Deze dertiger, fantastisch gespeeld door Martin Savage, zit in een totaal overbodige scène over een begrafenis. Hij is boos op alles en iedereen. Zijn woede is volstrekt onredelijk, maar voor ons uitermate begrijpelijk. Hij doet precies wat wij na 129 minuten allemaal willen doen: alle personages eens ongegeneerd uitkafferen. Misschien niet zo welbespraakt als nihilistische Johnny, maar even, heel even, verlangen we met een zucht terug naar Naked.

Another Year
Met een wijntje wachten op een catharsis