Associatieve dia's van een magische moeder

De beste fictie is gebaseerd op realiteit. Geen brein zo creatief dat het de schat aan details kan verzinnen die de werkelijkheid biedt. Om overtuigende fictie te creëren moet je je als scenarist dus de blubber researchen. Of, als je lui bent, inspiratie putten uit eigen leven. Met name filmauteurs die geen cent te makken hebben houden hun onderwerp graag dicht bij huis. Maar een sterk autobiografische film ontspoort nog wel eens in zelftherapie, de aartsvijand van kunst.

Mike Mills is geen regisseur van wie je een sterk autobiografische film verwacht. Laat staan zelftherapeutische. Hij heeft vooral naam gemaakt met spotjes voor multinationals en clips voor gevierde bands. Een huurling. Maar hoeveel huurlingen debuteren met een speelfilm over een aan duimzuigen verslaafde jongeman (Thumbsucker)? Zoiets verzin je niet. Het heeft zes jaar geduurd voordat Mills weer met iets eigenzinnigs komt aanzetten: Beginners. Sterk autobiografisch. Naar eigen zeggen.

Oliver (Ewan McGregor) heeft bindingsangst. Hij maakt het altijd uit met zijn vriendinnen omdat hij denkt dat het uit zal gaan. Maar als hij Anna (Mélanie Laurent) leert kennen maakt hij het toch wel aan. Ze is zo charmant, met die reeënogen en dat Brigitte Bardotaccent. Bovendien kan hij wel wat steun gebruiken nu zijn bejaarde vader (Christopher Plummer) zoveel aandacht opeist. Niet vanwege de kanker waaraan hij langzaam crepeert, maar omdat ie op z'n 80ste besloten heeft uit de kast te komen. En hier heel erg van wil genieten met zijn hysterische 30-ish lover. Oliver worstelt vooral met de timing van zijn vaders nieuwe seksuele identiteit. Waarom heeft ie gewacht tot moeder dood was? De jarenlange afwijzing heeft haar ongelukkig gemaakt. Maar misschien lijkt Oliver meer op zijn vader dan hij wil weten.

Beginners opent veelbelovend met een gekostumeerd feestje. Oliver is als Freud en krijgt Anna op de sofa. Maar die kan niet praten omdat ze iets aan haar longen heeft. De flirt gaat via een notitieblokje. Niets spannenders dan blokkades, dus wij worden binnen luttele seconden net zo verliefd als Oliver. Helaas blijkt Anna een paar scènes verderop wél te kunnen praten en rest ons slechts een lichte taalbarrière, die niet kan verhullen hoe weinig ze te vertellen heeft. Wat ook geldt voor Oliver. En voor zijn vader. En voor de hysterische vriend. Het zijn allemaal waargebeurde mensen die worstelen met waargebeurde halszaken die niet bijster kunnen boeien. Erger nog, Beginners krijgt een therapeutische toon als de overdaad aan pianomuziek sentiment afdwingt. Waar is fictie als je hem nodig hebt!

Maar Mills weet deze leemte stijlvol te verdoezelen. Olivers droomachtige herinneringen worden associatief verteld in diens voice-over en absurd letterlijk gekoppeld aan 'dia's' ("This is what the sun looks like. This is happy. This is the moon."). Olivers onbetrouwbare geheugen verbeeldt Mills door verschillende versies van eenzelfde gebeurtenis vlak achter elkaar te tonen (vader komt driemaal uit de kast). Mills filmt als een dichter. Arti en pretentieus, maar sierlijk.

Wat de hoofdpersonages aan hart missen vinden we terug in onbelangrijke maar vertederende details. Een graffitivriend die eigenlijk veel te oud is om nog muren te bekladden. Een club homocinefielen die gezellig Harvey Milk komt bekijken. En een - misschien iets minder waargebeurde - hond die Oliver steeds commentaar levert via de ondertiteling. Op papier te flauw voor woorden, Mills filmt het zo dat het betovert.

Beginners krijgt echter pas ziel in de flash-backs van zoon & moeder. Ze duren slechts een paar minuten, maar zijn zo treffend dat ze de ruggengraat van de film hadden moeten vormen. Die moeder (Mary Page Keller) is namelijk een prachtpersonage. Mooi en raar en wijs en ongelukkig en een tikkie anti-sociaal. Gewaagd is de scène waarin ze met zoonlief door een museum loopt en een gids ziet wauwelen tegen een groep toeristen. Ze gaat achter deze vrouw staan en laat haar hoofd dan op dier schouder rusten. Heeft totaal geen functie voor de plot, maar typeert de moeder op ongekend stijlvolle wijze. Een herinnering die werkelijker voelt dan de werkelijkheid ooit kan waarmaken.

Beginners
De echte ster schittert in een bijrolletje