Zelfsabotage van een epigoon

Hoe wrang voor puristen ook, de ultieme western is een spaghettiwestern. Gunslingeropera Once Upon A Time In The West has it all: spanning, geweld, melodrama, zenuwslopende muziek. Ongeëvenaard. Sergio Leone’s geheim? Sluw jatwerk. Hij liet zijn team Amerikaanse westerns nauwlettend bestuderen om de hoogtepunten te recyclen voor zijn eigen greatest hits. Anders gezegd: Leone wist hoe je Oscarbeeldjes ontraceerbaar kunt omsmelten in een Romeinse aquila.

Voor Quentin Tarantino is Sergio Leone God. Een meesterstilist die hij tot op de montagelassen geabsorbeerd heeft. Zo citeerde hij hem bijna letterlijk in WOII-fantasie Inglourious Basterds. Maar Tarantino is geen sluwe jatter. Integendeel, hij is een schreeuwlelijk die de Academy wil laten zien hoe virtuoos hij kan goochelen met – liefst trashy – pareltjes uit de filmgeschiedenis. Dat levert zelfgenoegzame retrofilms op als Death Proof en Kill Bill. Zonde of odes aan meesters (Inglorious Basterds), want juist zijn eigen handtekening mag er wezen: Pulp Fiction staat nog steeds als een huis en zal vele generaties beïnvloeden. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan. En Tarantino heeft er liters van klaarstaan. Voor Django Unchained, een western over slavernij.

Django (Jamie Foxx) is een slaaf. Dr. King Schultz (Christoph Waltz) is een tandarts. Nou ja, een bounty hunter met flair voor klantencontact. De dokter bevrijdt Django. Niet omdat hij zo’n mensenmens is, maar omdat Django enkele outlaws kan identificeren die de dokter veel geld kunnen opbrengen. Hun samenwerking blijkt een gouden zet: Django bewijst zich een enthousiast leerling. Shooting white folks for money! Zelfverrijking is echter niet zijn doel. Hij wil zijn vrouw bevrijden uit handen van een plantagehouder. Als Django Freeman.

Quentin Tarantino heeft geen team nodig om de spaghettiwestern te plunderen. Hij gaat los alsof hij het 49 jaar heeft opgespaard: kitschy popmuziek, schreeuwende typografie, bruuske inzoom, sentimentele flash-backs; Django Unchained is vergeven van de stijlexperimenten die de sixties teisterden. En natuurlijk is de naam Django een knipoog naar de pre-Eastwood revolverheld die vereeuwigd werd door Franco Nero, te zien in een cameo.

Deze citaten leiden af van de toch zeer serieuze toon die Tarantino wil aanslaan. En aanslaat. Hij toont de slavernij in al haar lelijkheid, ademstokkend confronterend, met oog voor detail. Ketens, moord, vernedering, maar ook emotionele verlamming. Dit alles krijgt extra impact omdat Tarantino zich niet laat verleiden tot moralisme; ook de zwarte mens blijkt gedreven door een Céliniaans opportunisme. Iedereen gets down and dirty, niet in de laatste plaats onze held.

Echter. Steeds als we onder de indruk zijn moet de regisseur ook even scoren. Met veel te vette shoot outs à la Sam ‘The Wild Bunch’ Peckinpah waarbij de organen je om de oren vliegen. Sadistische scènes zo nadrukkelijk geregistreerd dat ze schurken aan exploitatie. Grappen over Klan-puntmutsen die overgetypt lijken uit Reservoir Dogs. Ongepaste sprookjesboekluchtigheid ("And after a very cold and profital winter…"). Anachronistische straatlingo ("Black ass motherfucker"). Ook struikelen we over scenariofouten, zoals een slaaf-die-opeens-kan-paardrijden, een eenmalige perspectiefwisseling en een volstrekt ongeloofwaardige wending. Tarantino kortom, doet er alles aan om zijn film te saboteren.

Dat lukt hem niet. Te veel scènes met briljante, typisch Tarantinoïaanse spanningsopbouw. Verzorgd door een überschmierende Christoph Waltz met colporteurseloquentie, een diabolische schaterende Leonardo DiCaprio die de zaag zet in een schedel om zijn frenologische kennis te illustreren, en een Samuel L. Jackson, onherkenbaar geschminkt als Uncle Tom-from-hell, witter en valser dan de ergste slavendrijver. Wat een personages, wat een dialogen, wat een topcinema.

Directors don’t get better when they get older, stelt Quentin Tarantino in een interview. Klopt. Hij beschouwt zichzelf als een bokser die nog goed is voor een paar wedstrijden. Klopt ook. Maar Django Unchained heeft hij toch echt op punten gewonnen. Voor een knock out zal hij minimaal drie kwartier ijdelheid moeten wegsnijden uit de absurde 160 minuten die de film duurt. Pas dan maakt ie kans geplunderd te worden door wijlen Leone.

Django Unchained
Uncle Tom-from-hell