Finse werkloosheid in primaire kleuren

"The style is stylized realism complemented with hyperoptimism in the final stages. This means realism in relation to the contents and stylization in relation to the scenery and sets." Achter zo'n blabla-citaat zou je een intellectualistische Nouvelle Vague filmer vermoeden, geen cultcineast.

Maar de Finse regisseur Aki Kaurismäki ('Ariel', 'The Match Factory Girl') mag dan art house films maken, hij staat bekend om zijn glasheldere, bijna naïeve filmstijl die zelfs voor kinderen geschikt zou zijn als ze niet zo'n alcoholistisch nihilisme uitstraalde. Minimalistisch camerawerk, summiere dialogen, karige decors: Kaurismäki kijkt weg zoals Charles Bukowski wegleest.

Maar zoals Bukowski kan irriteren met gesnoef over seks, zo kan Kaurismäki scènes verzieken met trendy ironie waardoor identificatie met de toch aandoenlijke personages bemoeilijkt wordt. In zijn laatste film 'Drifting Clouds' vergrijpt Kaurismäki zich aan een soortgelijke gimmick: hij probeert een sprookjesachtige sfeer te creëren met vooroologs optimisme. Flauw.

Ilona (huisactrice Kati Outinen) en Lauri (Kari Väänänen) zijn gelukkig getrouwd. Zij werkt als eerste kelner in een stijlvol restaurant, hij als bestuurder op de tram. Ze hebben een bankstel en een stereo en een televisie op afbetaling. Maar dan treft de recessie ook hen. Eerst wordt Lauri ontslagen wegens reorganisatie, dan Ilona omdat de maffia het restaurant opkoopt. Een zoektocht naar werk begint.

Lauri vindt een baantje als buschauffeur maar komt niet door de keuring heen wegens slechte oren, Ilona vindt werk in een veredelde snackbar maar wordt niet door haar baas uitbetaald. Ten einde raad verkopen ze de auto en zetten het geld op de roulette. Alles weg. Laurie zoekt vergetelheid in alcohol, maar Ilona laat zich niet kisten. Samen met ex-collega's zet ze een plan op om zelf een restaurant te beginnen.

Kaurismäki's minimalistische stijl sluit naadloos aan bij het gesmoorde leed en schaamtegevoel van Leven Zonder Werk. Veel zijgend staren, veel passieve agressie. Opvallend is dat Kaurismäki voor het eerst gebruik maakt van kleuren om sfeer te benadrukken; het restaurant en het huis zijn in primaire kleuren die, in combinatie met de formica meubels, een burgerlijk jaren vijftig gevoel geven - soort 'Abel'.

Helaas kan Kaurismäki het weer niet nalaten om er flauwe grappen in te stoppen (Lauri die dronken thuiskomt om dan steeds als een plank om te vallen). Bovendien speelt hij met een vooroologse arbeidsverheerlijking en dito optimisme die voor een ode aan het oude Hollywood moeten doorgaan (Frank Capra), maar in de cynische nineties als camp aanvoelen.

'Drifting Clouds' is op z'n best op momenten waarin Kaurismäki zichzelf serieus neemt. Roerend is de laatste avond van het restaurant, waarin de vaste klanten stijldansen op een Finse crooner. Kaurismäki laat het bandje tegen alle filmwetten in helemaal uitspelen. Dan is het even slikken, alsof je Bukowski over zijn grote liefde hebt horen voordragen.