De kunstcorruptie ligt op straat

"Ja, hij dacht dat het een echte band was", bevestigt zijn broer Noel Gallagher schaterlachend in een interview. Oasis-zanger Liam is inderdaad ooit boos weggelopen nadat Noel hem verteld had dat Spinal Tap helemaal geen echte rockers zijn maar acteurs die leden van een hardrockband spelen. Spinal Tap is ontsproten uit de duim van regisseur Rob Reiner die in zijn 'documentaire' This Is Spinal Tap (1984) een 'Britse band' op de voet volgt en alle cliché's van de narcistische en hedonistische rockcultuur uitvergroot. Een kostelijke maar onmiskenbare satire, en Spinal Tapfan Liam Gallagher is waarschijnlijk de enige persoon op aarde geweest die niet begreep dat het om een grap ging.

Niet dat het onderscheid tussen een echte documentaire en een mockumentary altijd even makkelijk te maken is. Zeker niet als de satire vol realiteit zit. En dat zit Exit Through The Gift Shop. Exit gaat over het fenomeen street art in Amerika. Zo'n term doet ons Nederlanders al snel denken aan de dyslectische spuitbuskrabbels die de puivervuiling van onze winkelcentra onderstrepen. In de VS gaat het verder dan morsige graffiti. Daar is art soms kunst.

Wie onbekend is met het fenomeen zal snel onder indruk raken van de straatkunstenaars. Bijvoorbeeld van Invader, die LA opsiert met mozaïekjes van computericonen. Of van Shepard Fairey, verantwoordelijk voor gigantische 1984-achtige posters van wijlen worstelaar André the Giant met onderschrift OBEY, die hij op goed zichtbare maar moeilijk bereikbare plekken in de stad plakt. Hij is ook de man achter het Barack Obama Hope-poster.

Maar de kroon spant de mysterieuze Brit Banksy die regelmatig in Amerika vertoeft om daar toe te slaan met een mal en een spuitbus. Dit levert indrukwekkende stencil-graffiti op, dikwijls maatschappijkritisch, perfect opgaand in de omgeving en altijd vermakelijk door de Britse humor. Maar zijn kunst is breder en zonder grenzen. Valsmunterij in de vorm van duizenden briefjes pond sterling waarop Queen Di prijkt. 'Uitzichten' op een paradijselijk oord op de muur in de Gazastrook. Zelfgemaakte 'klassiekers', die hij stiekem in beroemde musea hangt. Inmiddels wordt een Banksy als high art beschouwd en voor kapitalen geveild.

Belangrijke elementen van de street art wereld zijn gevaar en vergankelijkheid. Voor je het weet word je door zero tolerance cops in de cel gegooid en is je straatMona Lisa met chemicaliën verwijderd. De enige manier om het duurzaam te maken is door het vast te leggen. Volgens Exit is het aan Franse filmer Thierry Guetta te danken dat nog zoveel street art de annalen ingaat en een internationale reputatie heeft vergaard.

Deze Thierry is in de 80's met gezin naar LA geëmigreerd en een kledingwinkeltje begonnen. Zijn hobby was aanvankelijk home movies, maar hij verlegde zijn focus al spoedig naar straatkunst. Vanwege zijn even onbeschaamde als betrokken als obsessieve persoonlijkheid wist hij het vertrouwen van de publiciteitsschuwe guerrillakunstenaars te winnen. En mocht hij hen in actie filmen. Dat leverde duizenden uren film op. Maar als Thierry er - op aanraden van Banksy - een documentaire van probeert te monteren blijkt de bevlogen cameraman een beroerd filmmaker.

Om van Exit Through The Gift Shop optimaal te kunnen genieten moet je er helemaal niets van afweten, bij voorkeur in de sneak gezien hebben. Dan is de kans groot dat je voor driekwart in deze bijzonder geraffineerd gemaakte mockumentary stinkt. Want dat is het, hoogstwaarschijnlijk. De street artists zijn echt, maar dat de onherkenbaar gemaakte Banksy zelf de regisseur is en sterren als Brad Pitt en Jude Law een cameootje doen, wekt argwaan. Daarbij proeft Thierry's persoon als een personage, tot en met zijn uitgekookte Wikipagina. Wel een personage dat, compleet met een jeugd waarin zijn moeder vroegtijdig overlijdt (vandaar zijn obsessie om alles vast te leggen), tot en met zijn post-hippe uiterlijk (Pruisische snor en fifties hoedje), zozeer overtuigt dat je je graag laat bedonderen.

De satire verraadt zich pas als Thierry de geest krijgt en zelf - uiterst succesvol - into street art gaat, daarbij ongegeneerd parasiterend op andermans ideeën en arbeid. Dan legt Bansky het er te dik bovenop. Jammer, want zijn filmdebuut is verder zo overtuigend dat misschien ook Noel Galagher erin zal stinken, zijn eigen cameo ten spijt. En Liam? Die heeft zijn eerste 'Thierry' al proberen te bestellen.

Exit Through The Gift Shop
Contradictio in terminis: engagement met zelfspot

>