Extremely Loud & Incredibly Close

De ongewenste heling van een Asperger

Als landen lagere schoolkinderen zouden zijn, dan is Noord-Amerika een grote, verwende etter. Een pestkop die op klasgenootjes gaat zitten om hen stompend snoepgoed af te pakken. En die zelf natuurlijk niet tegen zijn verlies kan. Dus áls ie een keer in z'n kruis geschopt wordt, daar nog jaren over doorzeurt.

Een decennium lang om precies te zijn. Natuurlijk, 9/11 was erg. Maar het leed is inmiddels opgeblazen tot genocideproporties. Dat is niet alleen te wijten aan CNN’s snuff-tv, maar vooral aan Amerika’s megalomane zelfbeeld, waarin The American People steevast als more equal gepresenteerd worden. In plaats dat de supermacht eens hard in de spiegel keek en haar wonden likte, wilde het de aanslag eindeloos herbeleven. Niet om het trauma te verwerken, maar om zich steeds weer in die slachtofferrol te wentelen. America, the beautiful, in het hart geraakt! Barbaren!

Gezien dat zelfmedelijden is Hollywood opvallend terughoudend omgesprongen met de ramp. Geen enkele vette rampenfilm heeft de bioscoop veroverd. Die tact komt uiteraard niet voort uit ethische motieven, maar uit de vrees om op patriottistische tenen te stappen en uitgemaakt te worden voor de exploitatiemachine die Hollywood natuurlijk vaak is. Ook in de verfilming van bestseller Extremely Loud & Incredibly Close is slechts een bijrol weggelegd voor de ramp. Het biedt een kader voor het relaas van een getraumatiseerd knulletje wiens vader is omgekomen in het WTC. Maar zo’n decor wil nog wel eens een scène stelen.

De negenjarige Oskar kan zijn vader maar niet uit zijn hoofd zetten. Hij mist diens denkspelletjes, avonturisme, gekkigheid. En als hij een sleutel vindt in pa's kast is hij ervan overtuigd dat hij ermee contact kan maken met vader. De sleutel is van ene meneer of mevrouw Black geweest. De jonge onderzoeker gaat daarom systematisch alle Blacks in New York opzoeken. “My dad was killed at 9/11!” roept hij steeds en wordt met bear hugs onthaald. Maar de sleutel, die past nergens op. Dan krijgt hij hulp uit onverwachte hoek.

Extremely Loud & Incredibly Close ademt Literaire Bestseller. Een dichtgetimmerd scenario dat humor, vertedering en tragiek vakkundig doseert. De queeste naar vader vormt een perfecte rode draad. Dramatische boodschappen op het antwoordapparaat en het geheim dat het jochie met zich meedraagt garanderen volle zakdoeken. Scènes met paniek op straat, verdriet onder de kast en verlamming naast de telefoon maken van Oskar instant Oscar material. Dus waarom wordt deze film van de Britse regisseur Stephen Daldry dan door Amerikanen verguisd?

Misschien omdat de film riekt naar luie boekverfilming. Dat andere medium verraadt zich in een onbeschaamde voice over van het jochie, die bijna evenveel scènes dichtplamuurt als de melancholieke muziek. Gelukkig zijn we zijn geen filmpuristen die zo’n vertelstem als faux pas afdoen, en we gaan we helemaal mee met het brein van het hoogbegaafde Aspergerknulletje. Die wijsneuzerigheid werkt op de glimlachspieren, maar helaas ook op de zenuwen. Oskars knetterende synapsen benemen ons de adem - alsof we zelf autistisch zijn geworden.

Verder is de jongen wel erg cute geconstrueerd, met survivalpakket, tamboerijn en brutale oogopslag. Om maar niet te spreken van de fantastische vertolking door Thomas Horn. We worden bijkans doodvertederd. Tuurlijk, sentiment hoort thuis in zo’n sprookje, evenals een kinderlijk enthousiaste vader (Tom Hanks), een afstandelijke maar o zo bezorgde moeder (Sandra Bullock) en een warme maar evenzeer getraumatiseerde overbuurman (Max von Sydow). Maar wat echt niet past is een waargebeurde terroristische aanslag. Zodra 9/11 zich opdringt verandert het sprookje in drama. En als het jongetje instort wanneer hij op tv ziet hoe het WTC ’t begeeft, wordt het drama zelfs even een draak. Zelden was beeldrijm zo aangrijpend en kitscherig tegelijk.

Maar de ware reden waarom deze film het zo slecht doet in de States is de moed van het hoofdpersonage. Oscar heeft een manier gevonden om het verlies van zijn vader te verwerken. Zoals ook Amerika 9/11 eens zou moet afsluiten. Maar dat wil America, the beautiful, helemaal niet. Dat wil als een verwende etter op Oscar zitten. En alle heling uit hem meppen.

En dan bij het WTC linksaf...