Karakter geeft spruitjesgeest kloten

"Of meegewerkt!!" De wat ouderen onder u zullen zich ongetwijfeld herinneren hoe Ko van Dijk als Dreverhaven deze woorden uitbulderde in de televisieversie van Karakter. Huiveringwekkend. Bordewijks roman (bastaardzoon uit paupermilieu werkt zich op tot advocaat om zijn vader te trotseren) geldt nog steeds als een van de weinige boekenlijstklassiekers die jeugd koude rillingen kan bezorgen. Vreemd dus dat nooit iemand zich aan een verfilming heeft gewaagd. Te veel ontzag voor de roman?

Televisieregisseur Mike van Diem (‘Pleidooi’) heeft naar eigen zeggen Ko van Dijks gebulder nooit gehoord, maar had het lef om het boek naar eigen hand te zetten: ander einde, flash-backstructuur, nevenintrige over communistische opstand. Een goede zet, want Van Diems 'Karakter' heeft bijna net zoveel kloten als dat van Bordewijk.

Rotterdam. Jaren dertig. Deurwaarder Dreverhaven (Jan Decleir) teistert de pauperbuurt met zijn welhaast mythologisch hardheid. Het ene gezin na het andere zet hij op de keien, alles in naam der wet. Dreverhaven heeft maar één zwakke plek: huishoudster Joba, een zo mogelijk nog stoïcijnser wezen. Uit een eenmalige vrijage komt zoon Katadreuffe voort.

Joba weigert met Dreverhaven te trouwen en is gedoemd tot armoede. Katadreuffe blijkt echter een ambitieuze knaap. Hij verovert een baantje op een advocatenkantoor, haalt zijn staatsexamen en brengt het zelfs tot advocaat. Maar in alles wordt hij tegengewerkt door zjn vader. Of meegewerkt?

Je merkt het al aan het openingsshot van de haven, opgenomen vanaf zo'n camerakraan: dit wordt geen truttig Nederlands psychodrama, dit wordt een echte movie. Het budget van acht miljoen gulden en uitgelezen 'Nederlandse' locaties (van België tot en met Polen) tillen de anders zo benauwende kinderhoofdjes, pakhuizen, herenhuizen en steegjes boven het spruitjesgevoel uit tot een grimmige, angstaanjagende sfeer die nog eens versterkt wordt door een Basic Instinct-achtige score. 'Karakter' als Hollywoodthriller.

Voor een pakkende thriller is een charismatische schurk onontbeerlijk, en Jan Decleirs Dreverhaven is zo indrukwekkend dat hij niet alleen Ko van Dijk wegblaast, maar ook een monument als Marlon Brando in de schaduw kan zetten. Hoogtepunt is een droomscène waarin de zwaar gebouwde Jan Decleir spiernaakt het joelende grauw tot zwijgen brengt met slechts een stadspenning om zijn nek.

'Karakter' is zo groots opgezet dat je bijna vergeet hoeveel er mis aan is. Hoofdrolspeler Fedja van Huêt heeft met zijn wijd opengesperde ogen de uitstraling van een stomme filmacteur; het typisch Nederlandse studiogeluid en het ABN van de acteurs ondermijnen Bordewijks krachttaal; de overdaad aan voice-over werkt op de zenuwen, net als enkele onnodig kolderieke personages (Katadreuffes mentor De Gankelaar is een karikatuur). Het zou wat. 'Karakter' is Neerlands eerste movie, en heeft alleen daarom al recht op een Oscar. Bordewijk draait zich trots om in zijn graf.