Stone had Richard Nixon moeten laten neerschieten

De Watergate-affaire leent zich uitstekend voor een sensationele verfilming. Toch liet Oliver Stone dit schot voor open doel onbenut. Hij lijkt vooral uit te zijn op een integer portret van een politicus die helaas wat al te kleurloos blijkt voor een film van meer dan drie uur.

In tegenstelling tot de studiobazen van het oude Hollywood hebben moderne producenten weinig verstand van films. Doorgaans zijn het zakenmensen die simplistisch commercieel redeneren en in succesformules geloven; als een film een kaskraker blijkt, concluderen ze onmiddellijk dat het publiek dus van dergelijke verhalen houdt en verwerpen ze ieder afwijkend scenario-voorstel.

Soms hebben ze gelijk. Bijvoorbeeld toen Oliver Stone bij Warner Brothers geld kwam vragen voor de verfilming van zijn biografie van Richard Nixon. De geldschieters reageerden terughoudend; ze wilden niet meer dan 36 miljoen dollar (dat is tegenwoordig bijna low 'budget) steken in een ellenlange film over een oude, impopulaire man, tjokvol dialogen, informatie en driedelige pakken.

Oké, Stone's 'JFK' zat ook tjokvol dialogen, informatie en driedelige pakken en bracht miljoenen dollars op, maar JFK ging over een populaire jonge vent die bovendien doodgeschoten wordt - dat vinden jongeren boeiend. Maar wie kan zich nou Watergate herinneren? Stone stapte boos op en ging vreemd met Disney, die wél in Nixons drama geloofde.

President Richard Milhous Nixon beëindigde de Vietnamoorlog en legde contact met China en Rusland, maar was de impopulairste leider uit Amerika's geschiedenis. Nixon miste het charisma om het volk voor zich te winnen en was zo paranoïde dat hij zelfs zijn naaste medewerkers wantrouwde.

Oliver Stone herleidt deze handicaps tot een jeugdtrauma (hij verloor twee broers) en een minderwaardigheidscomplex ten aanzien van de dode Jack Kennedy (Nixon in een monoloog tegen een schilderij van JFK: "If they look at you they see what they want to be, if they look at me they see what they are"). Een tragische figuur of niet, feit is dat Nixon zonder goedkeuring Cambodja platbombardeerde en zijn concurrenten afluisterde. Richard Milhous Nixon was een schurk.

Nixon lijkt sprekend op 'JFK' maar dan zonder spanning. Een uiterst gecompliceerd scenario, virtuoos gemonteerd, hectisch gefilmd, maar lauw. Zelfs de Watergate-affaire, die alle mogelijkheden voor suspense bood, is niet beklemmend geënsceneerd. Stone lijkt voor het eerst in zijn carrière sensatie te schuwen. Hij probeert de beruchte president te vermenselijken, heeft de pretentie een echte biografie te maken. In deze schier onmogelijke taak slaagt hij dankzij het uitmuntende acteerwerk van Anthony Hopkins.

Hopkins, die met zijn uiterlijk en Britse accent ongeveer de minst geschikte keuze voor de rol leek, ontwikkelde een paranoïde blik, een nepgrijns en een accent en zette een volbloed Nixon neer. Sluw maar bang. Krachtig maar achterbaks. Toch is 'Nixon' als geheel niet geslaagd. De film vermag de kijker niet drie uur te boeien. En Nixon is natuurlijk een oude, impopulaire man. Misschien had Stone, die bekend staat als de 'herinterpretator' van Amerika's geschiedenis, 'zijn' Nixon moeten laten neerschieten.