Pretenties ondermijnen explosieve genrefilm

De Amerikaanse regisseuse Kathryn Bigelow maakt genrefilms. Lekkere genrefilms, met strakke actiescènes en boordevol suspense. Bigelow hoort dat niet graag. In haar ogen maakt ze geen genrefilms maar ‘character studies’. Toegegeven, haar verhalen hebben meestal een ‘twist’; Strange Days bijvoorbeeld is een science-fiction gedompeld in een film noirsausje en de copfilm Blue Steel vertoont feministische trekjes, maar om te stellen dat de personages psychologisch uitgediept worden, nee.

Bigelow heeft nu een film gemaakt over de oorlog in Irak. In wezen weer een genrefilm: een thriller. Bigelow hoort dat niet graag. In haar ogen is The Hurt Locker een oorlogsfilm in de brede zin. Een film over de verslaving aan gevaar, over machteloosheid en over de waanzin van oorlog. En er zijn meer mensen die haar regie om die reden Oscarwaardig vinden; Bigelow is genomineerd en maakt kans om het beeldje weg te snaaien voor de neus van haar ex-man James ‘Avatar’ Cameron, die Bigelow notabene het script had aanbevolen.

Terecht overigens, dat aanbevelen, want het kernverhaal van The Hurt Locker is een bijzonder spannend, eerstehands verslag van oorlogsjournalist Mark Boal (1973). Boal heeft een tour meegedraaid met de explosievenopruimingsdient in Irak. Bommen demonteren op zich is al een hachelijk vak en als je het dan ook nog eens moet doen in een vijandige omgeving als Bagdad heb je wel een death wish nodig. Die heeft de laconieke bomb tech William James (geweldig vertolkt door de onbekende Jeremy Renner) dan ook wel. Hij doet zijn beschermpak graag uit als hij het te warm krijgt tijdens het doorknippen van de grijsblauwe en blauwgrijze draadjes. Verder negeert hij bevelen als die hem niet goed uitkomen en duikt hij ’s nachts zonder toestemming de levensgevaarlijke stad in. Zijn peloton vindt hem een waaghals en een lastpak. Maar hij heeft ballen als een stier. En die zijn hard nodig als het erop aankomt.

“War's dirty little secret is that some men love it”, stelt Bigelow in een interview. “I'm trying to unpack why, to look at what it means to be a hero in the context of 21st-century combat.” Wat ze nalaat te vermelden is dat zijzelf ook een dirty little secret heeft: ze is verslaafd aan adrenaline. En dat komt voor The Hurt Locker verdraaid goed uit. Want de scènes waarin bommen gedemonteerd worden zijn ademstokkend. Iedere beweging, ieder zweetdruppeltje, iedere opmerking wordt uitvergroot en maakt van de oorlog een broeierige microkosmos, terwijl de slow motion beelden van ontploffingen voor een bijna sensuele ontlading zorgen.

Bijna, want op aandringen van schrijver Boal is de film niet gearomatiseerd met esthetisch camerawerk. Integendeel, de guerrilla-style opnames zijn tot stand gekomen met vier hand held camera’s die nerveus inzoomen om de voortdurende dreiging voelbaar te maken en de film de gewenste rauwe docu feel mee te geven. De opnames vonden plaats in Jordanië, vlakbij de grens met Irak en overtuigen volledig.

Om de spanning dragelijk te maken worden zenuwslopende scènes afgewisseld met wat stoei- en zuippartijen. Ook die bonding is opvallend naturel geregisseerd door Bigelow. Het wordt een ander verhaal als er subplotten volgen die langer duren dan de kernscènes. Zo wordt het peloton bestookt door sluipschutters, gaat het op zoek naar een gekidnapte vriend of wil het wraak plegen op de moordenaars van een straatjongen. Door de focus zo vaak verleggen kakt The Hurt Locker in en raakt hij bekneld in pretenties. De genrefilm wil tevens een aanklacht zijn, een ethische verhandeling. Maar daar mist Bigelow de finesse voor. De laatste scènes, waarin de bonding en de verslaving aan gevaar worden uitgesproken, zijn expliciet op het banale af.

Het lijkt wel alsof Bigelow zich te veel heeft laten sturen door Boal. Diens invloed is verregaand; behalve schrijver is hij ook producent van de film en hij vult Bigelow tijdens interviews voortdurend aan. Zoals Boal de integriteit van de film als een leeuw bewaakt heeft, zo had Bigelow het ritme van film moeten koesteren.

Van de 200 (!) uur film die ze geschoten heeft, sneuvelde 198 uur op de montagetafel. Misschien had Bigelow 198-en-een-half uur moeten wegknippen, dan was The Hurt Locker de genreklassieker geworden die hij in potentie is geweest.

The Hurt Locker
Duizend bommen en granaten