Meeslepend doemscenario

Soms is de hoofdpersoon van een film al in de openingsscène stervende - denk aan 'Les Choses de la Vie' of ‘DOA'. Onvermijdelijke vorm van dit soort films is een langgerekte flash-back waarin de toedracht wordt verteld. Onvermijdelijke handicap is een doem-gevoel: de kijker weet dat de hoofdpersoon het loodje gaat leggen en heeft dus weinig trek zich met hem te identificeren tijdens de terugblik.

'The Usual Suspects' opent met de moord op hoofdrolspeler Gabriel Byrne. Byrne ligt zwaargewond in het ruim van een vrachtschip. Er komt een man voor hem staan, met zijn gezicht buiten beeld. "Are you ready?" vraagt hij aan Byrne. "Yeah", antwoord deze bitter als hij de man herkent. De man richt zijn pistool op Byrne en schiet het magazijn leeg. De kijker blijft verbijsterd achter, nog voordat de film goed en wel op gang gekomen is.

De toedracht, oftewel de flashback, begint als Byrne en vier andere misdadigers gearresteerd worden. De politie verdenkt hen van een gewapende overval en voert ze op in een line-up. De schurken worden niet herkend en slechts een paar uur vastgehouden. Om de tijd te doden, beramen ze een overval op de zogenaamde 'politie taxi service'. Deze 'dienst' wordt gerund door corrupte agenten, die drugskoeriers tegen forse vergoeding een vrijgeleide geven in hun politiewagen.

De overval slaagt, maar schaadt de beurs van drugsbaron Keyser Söze. Dit mysterieuze meesterbrein eist als genoegdoening dat het vijftal een smokkelschip voor hem vernietigt. De opdracht blijkt je reinste zelfmoord -slechts één van hen zal het overleven. En die zal achter de identiteit van Keyser Söze komen.

Zoals de alfabetische rangorde van de credits al suggereert zijn de hoofdpersonages allen even belangrijk. Ze zijn ook allemaal even onsympathiek. Toch slaagt nieuwkomer Bryan Singer erin om er een uiterst meeslepende thriller van te maken.

Zijn tactiek is een effectieve afwisseling van actie, humor en broeierige dialogen. Hij weet met enkele strakke geweldscènes een aanstekelijke, Wild Bunch-achtige machosfeer te kweken, waardoor je tegen wil en dank met de psychopaten gaat meevoelen en zelfs bereid bent samen met hen 'te sterven'. De naderende executie van Byrne wordt zo aanvaardbaar.

Daarnaast charmeert Singer ons met bizarre grappen. Hoogtepunt is de line-up, waarbij het vijftal om de beurt "Give me the keys, motherfucker!" moet zeggen. Vanzelfsprekend articuleren ze dit zo belachelijk mogelijk om niet herkend te worden.

Wat 'The Usual Suspects' ruggegraat geeft is het politieverhoor, dat als een rode draad door de film loopt. Politieman Chazz Palminteri probeert stukje bij beetje de waarheid uit schurk Kevin Spacey te persen, maar wordt bij elke intimidatie meer slachtoffer van zijn eigen overtuiging. Net als het publiek, dat zich door de wendingen volledig laat manipuleren.